Περί κρίσης

Όταν ξεκινάς την μέρα σου παίρνοντας το πρωινό σου συζητώντας για την κρίση και το δημόσιο χρέος τότε ελάχιστη συνέπεια πρέπει να θεωρηθεί η παρούσα δημοσίευση..

Περί κρίσης ο λόγος λοιπόν..

Απλά και λιτά..

Η κρίση που βιώνουμε δεν είναι απλά άλλη μία συστημική κρίση στα πλαίσια του οικονομικού κύκλου.. Η σημερινή κρίση παράχθηκε από το ίδιο το σύστημα και αποτελεί το αποκορύφωμα μιας οικονομικής σκέψης, σε παγκόσμιο επίπεδο, που κυριάρχησε τα 30 τελευταία χρόνια (από την εποχή Reagan_Thatcher). H λογική του Laissez-Faire που επικράτησε μας έφερε στα σημερινά αποτελέσματα. Διότι όταν οι δυνάμεις τις αγοράς αφήνονται ανεξέλεγκτες, χωρίς καμία ρύθμιση και εποπτεία, αυτές είναι οι συνέπειες.. Η μεγαλύτερη ειρωνεία όμως παραμένει.. Για ποιο λόγο συνεχίζουμε και στηρίζουμε αυτές τις πολιτικές..?

Η ανάγκη έναντι της απληστίας

Ο Ινδός ηγέτης, Μαχάτμα Γκάντι, είχε πει ότι η Γη παράγει αρκετά για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του κάθε ανθρώπου, όχι όμως και την απληστία του.
Ο κόσμος δοκιμάζει τα όρια της αντοχής του ως προς τη χρήση των πόρων. Καθημερινά, ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα νέο σοκ, με καταστροφικές πλημμύρες, ξηρασίες και καταιγίδες, οι οποίες με τη σειρά τους πυροδοτούν ράλι των τιμών στις διεθνείς αγορές. Η μοίρα μας, τώρα, εξαρτάται από το εάν θα συνεργαστούμε ή θα πέσουμε θύματα της ίδιας της αυτοκαταστροφικής απληστίας μας.
Τα όρια της παγκόσμιας οικονομίας δοκιμάζονται από την ταχύτατη επέκταση του παγκόσμιου πληθυσμού και την άνευ προηγουμένου εξάπλωση της οικονομικής ανάπτυξης σχεδόν σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Επτά δισεκατομμύρια άνθρωποι κατοικούν σήμερα στον πλανήτη, έναντι μόλις τριών δισεκατομμυρίων πριν από πενήντα χρόνια. Σήμερα, το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα είναι 10.000 δολάρια, κυμαινόμενο κοντά στα 40.000 δολάρια στον ανεπτυγμένο κόσμο και στα 4.000 στον αναπτυσσόμενο. Αυτό σημαίνει ότι η παγκόσμια οικονομία παράγει ετήσιο προϊόν ύψους 70 τρισ. δολαρίων, έναντι περίπου 10 τρισ. δολαρίων το 1960. Η οικονομία της Κίνας αναπτύσσεται με ρυθμούς της τάξης του 10% ετησίως. Η Ινδία αναπτύσσεται με περίπου τους ίδιους ρυθμούς. Η Αφρική, επί πολλά έτη, η βραδύτερα αναπτυσσόμενη περιοχή του κόσμου, παρουσιάζει σήμερα ετήσιο μέσο ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ περίπου 5%. Συνολικά, οι αναπτυσσόμενες οικονομίες «τρέχουν» με ρυθμούς 7% ετησίως και οι ανεπτυγμένες με 2%, με αποτέλεσμα ο παγκόσμιος μέσος όρος να διαμορφώνεται στο 4,5%.
Αυτά είναι καλά νέα από πολλές απόψεις. Η ταχεία οικονομική ανάπτυξη στις αναπτυσσόμενες χώρες συμβάλλει στην καταπολέμηση της φτώχειας. Στην Κίνα, για παράδειγμα, το ποσοστό της απόλυτης φτώχειας έχει συρρικνωθεί, από περισσότερο από 50% πριν από τριάντα χρόνια, σε λιγότερο από 10% σήμερα.
Υπάρχει όμως και μία διαφορετική πτυχή της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης, την οποία θα πρέπει να κατανοήσουμε. Από τη στιγμή που η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται με ρυθμούς 4% έως 5% ετησίως, το μέγεθός της θα έχει διπλασιαστεί σε λιγότερο από 20 χρόνια. Η σημερινή οικονομία των 70 τρισ. δολαρίων θα έχει γιγαντωθεί σε 140 τρισ. δολάρια πριν από το 2030 και σε 280 τρισ. δολάρια πριν από το 2050, εάν συνεχιστούν οι σημερινοί ρυθμοί μεγέθυνσης του ΑΕΠ.
Ο πλανήτης μας δεν θα μπορέσει να στηρίξει την οικονομική ανάπτυξη αυτή, εάν αφήσουμε στην απληστία το πάνω χέρι.
Ακόμη και σήμερα, το βάρος της παγκόσμιας οικονομίας «τσακίζει» τη φύση, οδηγώντας στην ταχεία εξάντληση των ενεργειακών πόρων ορυκτών καυσίμων, τα οποία χρειάστηκε να περάσουν εκατομμύρια χρόνια για να δημιουργηθούν, αλλά και προκαλώντας την κλιματική αλλαγή και τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Η καταστροφή θα είναι αναπόφευκτη, εάν δεν αλλάξουμε. Και αυτό είναι που μας θυμίζει τη ρήση του Γκάντι. Εάν οι κοινωνίες μας διοικούνται βάσει της αρχής της απληστίας, με τους πλουσίους να γίνονται πλουσιότεροι, η εντεινόμενη κρίση των πόρων θα οδηγήσει σε περαιτέρω όξυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων και, πιθανότατα, σε μία ολοένα και πιο βίαιη μάχη για επιβίωση. Οι πλούσιοι θα προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν την εξουσία τους, προκειμένου να ελέγξουν περισσότερη γη, περισσότερο νερό και περισσότερη ενέργεια, ενώ, εάν χρειαστεί, πολλοί θα καταφύγουν σε βίαια μέσα για να το πετύχουν
Στις κορυφαίες οικονομίες -στις ΗΠΑ, τη Βρετανία, την Κίνα, την Ινδία και αλλού-, οι πλούσιοι βλέπουν το εισόδημά τους να αυξάνεται και την πολιτική τους εξουσία να ενισχύεται. Η αμερικανική οικονομία έχει «καταληφθεί» από δισεκατομμυριούχους, από την πετρελαιοβιομηχανία και άλλους σημαντικούς επιχειρηματικούς κλάδους. Η ίδια τάση απειλεί τις αναδυόμενες οικονομίες, όπου ο πλούτος και η διαφθορά ακολουθούν την ανιούσα.
Εάν η απληστία κυριαρχήσει, η μηχανή της οικονομικής ανάπτυξης θα αφανίσει τους πόρους, θα ωθήσει τους φτωχούς στο περιθώριο και θα μας οδηγήσει σε μία βαθιά κοινωνική, πολιτική και οικονομική κρίση.
Η εναλλακτική είναι ένας δρόμος πολιτικής και κοινωνικής συνεργασίας, τόσο στο εσωτερικό των χωρών όσο και διεθνώς. Εάν στρέψουμε τις οικονομίες μας προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τις βιώσιμες αγροτικές πρακτικές και τη λογική φορολόγηση των πλουσίων, θα έχουμε αρκετούς πόρους. Αυτός είναι ο δρόμος προς την ευημερία για όλους, μέσω βελτιωμένων τεχνολογιών, πολιτικής δικαιοσύνης και ηθικής συνείδησης.

Του Jeffrey Sachs. Καθηγητή Οικονομικών στο University of Columbia, και ειδικού συμβούλου του γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.
Copyright: Project Syndicate, 2011.

Είμαστε έτοιμοι να δεχθούμε την πραγματικότητα..?

Μέχρι Χθες η ελληνική κοινωνία, όλοι μας, ζούσαμε σε μία ψευδή πραγματικότητα.. Ζήσαμε μία περίοδο ευημερίας, μια περίοδο ανάπτυξης, μία περίοδο που τα εισοδήματα όλων αυξανόταν.. Αύξηση του ΑΕΠ, αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος, αύξηση του βιοτικού επιπέδου, άνοδος του χρηματιστηρίου, μείωση της ανεργίας, μείωση των επιτοκίων και χωρίς πολλά περιττά λόγια μία γενικότερη βελτίωση των συνθηκών ζωής. Σ ‘αυτό πιστεύω συμφωνούμε όλοι.. Αυτό όμως που δυστυχώς η κοινωνία δεν είχε καταλάβει είναι ότι όλη αυτή η κατάσταση είναι μία ουτοπία. Είναι μία ουτοπία η οποία στηρίχθηκε σε λάθος μοντέλο ανάπτυξης, σε λάθος μοντέλα πολιτικής αλλά και το χειρότερο ότι έκρυβε από πίσω της ένα ασταμάτητα αυξανόμενο δημόσιο χρέος.. Μέχρι Χθες είχαμε ένα ολοένα αυξανόμενο κομματικό δημόσιο τομέα, έναν δημόσιο τομέα που θεωρητικά προσφέρει υπηρεσίες που βοηθούν τον πολίτη όμως η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Μέχρι Χθες η Ελλάδα ήταν μία χώρα με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, με μεγάλη ιδιωτική κατανάλωση, με υψηλά επίπεδα πληθωρισμού, με τράπεζες που δάνειζαν εύκολα και αλόγιστα χρήματα πολλές φορές χωρίς να ζητούν καν κάποιες ελάχιστες εγγυήσεις. Μέχρι Χθες ήμασταν μία χώρα που συνεχώς κατανάλωνε χωρίς όμως να παράγει.. Μέχρι Χθες ζούσαμε μία αυταπάτη, μία αυταπάτη φυσικά με τις ευλογίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης..

Σήμερα.. τα ψέματα και οι αυταπάτες τελείωσαν. Σήμερα ξεκινά μία νέα εποχή, μία εποχή λιτότητας προκειμένου να διορθωθούν τα μεγάλα σφάλματα του χθες. Μια εποχή ύφεσης με μειώσεις στους μισθούς, στις συντάξεις, στις δημόσιες δαπάνες γενικότερα. Σήμερα η πολιτική σκηνή αλλά και η κοινωνία γενικότερα βρίσκεται σε κρίση, σε κρίση αξιών.. Σήμερα η κυβέρνηση παίρνει μέτρα που θα έπρεπε να παρθούν πριν χρόνια όταν η οικονομία ήταν σε φάση ανόδου. Σήμερα η κοινωνία βιώνει μία δραματική επιδείνωση του βιοτικού της επιπέδου. Σήμερα η κοινωνία πρέπει να αντιληφθεί αυτό που είναι αυτονόητο για κάθε ελληνική οικογένεια και επιχείρηση.. ότι το Κράτος θα πρέπει να προσαρμοστεί στην ανάγκη να ζει με τα χρήματα που εισπράττει.. Η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις για την εξάλειψη του χρέους και ότι ο δρόμος θα είναι μακροχρόνιος και δύσκολος. Βέβαια, στα ανωτέρω δεν πρέπει να ξεχνάμε και τα θέματα της κατασπατάλησης και της κακοδιαχείρισης του κρατικού πλούτου από την πλειοψηφία των υπουργών των τελευταίων δεκαετιών, οι οποίοι έχουν αποτύχει συνολικά στο έργο τους.

Το ζήτημα είναι αν η κοινωνία έχει μάθει από τα λάθη της και αν είναι έτοιμη να δεχθεί την πραγματικότητα.. Γιατί η πραγματικότητα είναι ότι όχι μόνο έχουμε πτωχεύσει οικονομικά (καθώς πλέον δεν δανειζόμαστε από τις αγορές αλλά από την ΕΕ και το ΔΝΤ) αλλά κυρίως έχουμε πτωχεύσει ηθικά.. Το ζήτημα λοιπόν είναι η κοινωνία να βγει από το λήθαργο, ο πολίτης να απαλλαχθεί από την ψευδαίσθηση των ξύλινων πολιτικών λόγων και των ψεύτικων υποσχέσεων, να αποκτήσει συνειδητοποιημένη ψήφο και σκεπτόμενο λόγο, να ενεργοποιηθεί.. Αλλιώς το μόνο που μένει είναι να αντιληφθούμε την πραγματικότητα ότι έχουμε χρεοκοπήσει οικονομικά και ηθικά συνολικά σαν έθνος. Γιατί όπως αναφέρει και ο Karl Marx είναι «καλύτερα να έχουμε ένα άθλιο τέλος παρά να ζούμε μία αθλιότητα χωρίς τέλος» …