Ένα mail που αξίζει να διαβάσετε

«Το 1982 δούλευα σε μεγάλη βιομηχανική αμερικανική εταιρεία στη Νέα Υόρκη. Η ύφεση άρχιζε και στο διοικητικό συμβούλιο γινόταν η συζήτηση για πόσο κόσμο θα απολύσουμε... Ήμουν υπεύθυνος για το σχέδιο κερδοφορίας και είχα μαζέψει όλες τις προτάσεις από 42 χώρες. Όλοι είχαν προτείνει περικοπές προσωπικού - 15.000 παγκοσμίως. Ο κάθε αντιπρόεδρος έκανε τις προτάσεις του. Ο πρόεδρός μας δεν μιλούσε. Κοιτάζαμε όλοι ο ένας τον άλλον και δεν είχαμε ιδέα γιατί ήταν αμίλητος...

...«Όταν τελειώσαμε, ξαφνικά ο πρόεδρος ζήτησε την άδεια να μιλήσει. Ο λόγος του έχει μείνει αποτυπωμένος στο μυαλό όλων που ήμασταν εκεί και αν και έχουν περάσει 28 χρόνια τον θυμάμαι λες και ήταν χθες. Θα τον αναπαράγω όσο πιο σωστά μπορώ, διότι οι αξίες που περιέχει είναι αθάνατες και μπορούν να φανούν χρήσιμες σε αυτό που θα ζήσουμε σύντομα...

...«Ο καθαριστής, είπε ο πρόεδρος, όταν περνά την πόρτα του εργοστασίου είναι σύζυγος, πατέρας παιδιών που πάει στο σπίτι, που χρωστάει και κοιτάζει με υπερηφάνεια αυτά που δημιούργησε και αν και λίγα τού είναι αρκετά. Αποφασίζουμε σήμερα να τον διώξουμε. Να χάσει τη δουλειά του, να πάει σπίτι άνεργος με μια επιταγή δυο μηνών. Τι θα πει στα παιδιά του; Τι θα πει στη γυναίκα του; Πώς να τους εξηγήσει ότι από αύριο χάνει την αξιοπρέπειά του. Και εάν σε τρεις μήνες δεν έχει βρει δουλειά, θα χάσει το σπίτι του και ίσως τη γυναίκα του. Δεν μπορώ να βάλω την υπογραφή μου σε ένα σχέδιο που καταδικάζει τη ζωή και την ύπαρξη τόσων ανθρώπων...

...«Αλλά, την ίδια στιγμή, συνέχισε ο πρόεδρος, έχω και υποχρέωση στους μετόχους μου, που μου εμπιστεύτηκαν τις οικονομίες τους και εάν δεν κάνω κάτι, τα συνταξιοδοτικά ταμεία δεν θα έχουν λεφτά για τις συντάξεις. Οι απολύσεις που όλοι μου προτείνετε, μειώνουν τα ετήσια έξοδα κατά 135 εκατ. δολάρια. Έκανα έναν απλό υπολογισμό και προτείνω το εξής σχέδιο...

...«Ελάττωση του μισθού μου - 75%, ελάττωση μισθού όλων των αντιπροέδρων - 50%, ελάττωση γενικών διευθυντών - 40% και ανάλογες μειώσεις σε υψηλόβαθμα στελέχη. Καμία απόλυση. Θέλω τους αριθμούς σε μία ώρα...

...Σηκώθηκε και έφυγε, και όπως έφευγε είπε με ένα ειρωνικό χαμόγελο ''κρίμα που θα παίζετε γκολφ μόνο τρεις φορές αντί για έξι, παιδιά...''.

...«Περάσαμε τη θύελλα χωρίς να διώξουμε άτομο και σε τρία χρόνια η αξία της μετοχής ήταν 147 δολάρια από 7,5 δολάρια το 1980 πριν αρχίσει η κρίση. Α ναι, είχαμε και 27 διπλώματα ευρεσιτεχνίας από απλούς εργάτες σ' αυτό το διάστημα. Δεν χρειάζεται να πω ότι ο κόσμος έπινε νερό στο όνομά του. Το 1992 στο τραπέζι που του κάναμε για τη συνταξιοδότησή του - και είχαμε έρθει από όλο τον κόσμο αν και δουλεύαμε σε άλλες εταιρείες - τον ρωτήσαμε να απαντήσει στον αποχαιρετιστήριο λόγο του γιατί διάλεξε να κάνει αυτό που έκανε. Όπως το θυμάμαι η απάντηση ήταν:

...«Ακούστε, μπορεί να είχε και συναισθηματικές ρίζες η απόφαση αυτή. Αλλά δεν χωρούν συναισθήματα σε τέτοιες αποφάσεις. Απλώς βρήκα μια λύση που απαντούσε και στη λογική και στο συναίσθημα. Είμαστε σε 42 χώρες από τις οποίες οι 38 είναι φτωχές. Θα κατέστρεφα ολόκληρες μικρές κοινωνίες, διότι, όπως ξέρετε, τα εργοστάσιά μας είναι σε κωμοπόλεις. Εάν το έκανα, όπως μου είχατε προτείνει, είναι αυτονόητο ότι θα έφερνα ανθρώπους στην απελπισία. Και κανείς μα κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να κάνει ένας απελπισμένος άνθρωπος. Η πιθανότητα να έκαιγαν το εργοστάσιο ήταν μεγάλη. Ενώ εσείς που ήσασταν δίπλα μου και όλο τον μισθό να σας έπαιρνα, δεν θα καίγατε τίποτα, γιατί πιστεύετε ότι είστε μέσα στο σύστημα και άνθρωποι που αισθάνονται κομμάτι του συστήματος δεν κάνουν επαναστάσεις. Να θυμάστε ότι η πραγματική καταστροφή έρχεται όταν ο κόσμος αισθάνεται αποκλεισμένος από το σύστημα, νιώθει αδικία και δεν έχει καμία ελπίδα. Τότε είναι έτοιμος για όλα και εργοστάσια καίει»...

Και ένα μικρό σχόλιο..

Αρκετός λόγος γίνεται για το έλλειμμα προϋπολογισμού της χώρας, για το έλλειμμα αξιών ενδιαφέρεται κανείς...?

Όταν μιλούν οι νομπελίστες

Ο Stiglitz εκτιμά ότι η κατάρρευση των τραπεζών για τον νεοφιλελευθερισμό είναι ό,τι ήταν για τον κομμουνισμό η κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου, σημειώνοντας ότι η κρίση δεν έχει αντίκτυπο μόνο στην οικονομία αλλά και στην οικονομική θεωρία.

Δυσοίωνες είναι και οι εκτιμήσεις του αμερικανού οικονομολόγου για το βάθος και την έκταση της κρίσης. Όπως αναφέρει «η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε σημαντική επιβράδυνση» η οποία ενδεχομένως να παραμείνει στη φάση αυτή για μεγάλο χρονικό διάστημα, πράγμα που θα αυξήσει, όπως λέει, την ανεργία και θα έχει ισχυρότατο αντίκτυπο στους οικονομικά αδύναμους. 

Το φάσμα της ανεργίας

«Αυτή η επιβράδυνση ειδικά στην Αμερική ενδεχομένως να είναι ιδιαίτερα σκληρή για τους φτωχότερους. Ο διεθνής ανταγωνισμός,  τα συνδικάτα που φυλλορροούν, η διάρρηξη του κοινωνικού συμβολαίου και μία αδύναμη αγορά εργασίας συνωμοτούν εναντίον του μέσου εργαζόμενου. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα υπάρξει και σημαντική αύξηση της ανεργίας. Ασθενείς αγορές εργασίας σημαίνει, επίσης, ότι οι πραγματικοί μισθοί θα παραμείνουν στάσιμοι» αναφέρει στη συνέντευξή του ενώ συμπληρώνει ότι «η ανεργία είναι πιθανόν να αυξηθεί σε επίπεδα που δεν έχουμε δει από τη μεγάλη ύφεση του 1929». 

Βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης
Ο Stiglitz, όπως έχει κάνει και στο παρελθόν, σημειώνει ότι το μοντέλο ανάπτυξης που έχει ακολουθηθεί δεν είναι βιώσιμο. «Η ανάπτυξη που βασίζεται στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, στην έξαρση της κατανάλωσης με δανεικά ή στην εκμετάλλευση σπανίων φυσικών πόρων χωρίς να επανεπενδύουμε το προϊόν δεν είναι βιώσιμη. Οι κυβερνήσεις μπορούν να την αυξήσουν, διαχέοντας τον πλούτο καθώς ο πολυτιμότερος πόρος κάθε χώρας είναι οι άνθρωποι» αναφέρει χαρακτηριστικά. 

«Ζούσαμε με δανεισμένο χρήμα»
Τις αιτίες για την κατάρρευση της αμερικανικής αγοράς ο οικονομολόγος την αποδίδει στους λανθασμένους χειρισμούς που προήλθαν από τη λανθασμένη νοοτροπία ότι η αγορά θα αυτορυθμίζεται και θα παρέχει ανάπτυξη και ευημερία στο διηνεκές.
«Οι τράπεζες δεν κατάφεραν να διαχειριστούν επιτυχώς το ρίσκο. Δεν έδωσαν καλά δάνεια και διασπάθισαν τα χρήματα, τα οποία τους είχαν εμπιστευτεί. Οι ελεγκτές υποτίθεται ότι έπρεπε να τις σταματήσουν. Απέτυχαν. Ένας από τους λόγους γι' αυτό είναι πως από την εποχή Ρέιγκαν, οι έλεγχοι αποδυναμώθηκαν και ορίστηκαν ως ελεγκτές άνθρωποι που δεν πίστευαν στη ρύθμιση, αλλά στην ελεύθερη αγορά» αναφέρει.

Για την κρίση
« Αυτό που συνέβη ήταν αρκετά απλό. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας αγωνίστηκε να απαλλαγεί από κάθε κανόνα ελέγχου και διαφάνειας. Επεδίωξε να είναι τελείως αδιαφανής και απολύτως ανεξέλεγκτος. Το κατάφερε. Και τώρα το πληρώνει! Κατασκεύασε προϊόντα τόσο περίπλοκα και σκοτεινά, ώστε ούτε οι δημιουργοί τους να μπορούν να υπολογίζουν την αξία τους. Η έλλειψη διαφάνειας και ελέγχων οδήγησε στη σημερινή καταστροφή».

Υ.Γ. Ο Joseph Stiglitz είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Columbia, κάτοχος του Νόμπελ Οικονομίας το 2001.

Ελλείμματα και Χρέος: Μία δυναμική..

Το πρόβλημα το οποίο θα εξετάσουμε είναι κατά πόσο οι κυβερνήσεις μπορούν να δημιουργούν ελλείμματα, για πόσο καιρό και κάτω από ποιες συνθήκες τα ελλείμματα αυτά μπορούν να διατηρηθούν χωρίς να οδηγούν στη διόγκωση του χρέους. Στο σημείο αυτό να τονίσω ότι ένα έλλειμμα προϋπολογισμού οδηγεί σε αύξηση του δημοσίου χρέους το οποίο θα πρέπει να αποπληρωθεί στο μέλλον.

Προκειμένου να εκτιμήσουμε τη σχέση ανάμεσα στο χρέος και στο έλλειμμα ας πάρουμε τον ορισμό του περιορισμού του κρατικού προϋπολογισμού:

            G – T + rb = dB/dt + dM/dt , όπου

G: το ύψος των κρατικών δαπανών (χωρίς τους τόκους των δημοσίων χρεών)

Τ: τα έσοδα από τους φόρους

r: το επιτόκιο του δημοσίου χρέους

Β,Μ: το ύψος της νομισματικής βάσης

Το αριστερό μέλος της εξίσωσης αποτελεί το έλλειμμα προϋπολογισμού, που είναι το πρωτογενές έλλειμμα (G – T) και οι τόκοι του δημοσίου χρέους (rB). Αυτό το έλλειμμα μπορεί να καλυφθεί ή να χρηματοδοτηθεί καλύτερα με λήψη δανείου (dB/dt) ή με έκδοση χρήματος (dM/dt). Όμως επειδή η νομισματική χρηματοδότηση του ελλείμματος χρησιμοποιείται σε πολύ μικρό βαθμό στην ΕΕ μπορούμε να την αγνοήσουμε.

 Εκφράζοντας τώρα τις μεταβλητές ως λόγους προς ΑΕΠ και λαμβάνοντας υπ’όψιν μεταβλητές ανά μονάδα χρόνου καταλήγουμε στα εξής:

            b* = (g-t) + (r-x)b , όπου

g=G/Y, t=T/Y, x= ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ, b*= ο ρυθμός μεταβολής του λόγου χρέους προς ΑΕΠ

Η εξίσωση αυτή δίνει τον ορισμό της δυναμικής του χρέους. Και λέει ότι αν το επιτόκιο δανεισμού υπερβαίνει τον ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ αυξάνεται ασταμάτητα. Μόνος τρόπος για να σταματήσει η αύξηση του δημοσίου χρέους είναι το πρωτογενές έλλειμμα να μετατραπεί σε πλεόνασμα. Δηλαδή g-t<0 ή t>g.

Συνοψίζοντας, με πιο απλά λόγια όταν έχουμε ένα ονομαστικό επιτόκιο r που είναι μεγαλύτερο από την ανάπτυξη της οικονομίας η κυβέρνηση πρέπει να φροντίσει ο προϋπολογισμός να έχει ένα πρωτογενές πλεόνασμα. Διαφορετικά ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ θα συνεχίσει να αυξάνεται και να αυξάνεται με συνέπεια την τελική αδυναμία αποπληρωμής του χρέους.

Ο Πιο Κρίσιμος Προϋπολογισμός

Πριν λίγο καιρό κατατέθηκε στην βουλή ο προϋπολογισμός του 2011. Ο προϋπολογισμός περιλαμβάνει μείωση του ΦΠΑ στον τουρισμό και στα φάρμακα, αναστολή του πόθεν έσχες για την πρώτη κατοικία ενώ δεν περιλαμβάνει νέες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις. Όσον αφορά τη φορολογία θα υπάρξει αύξηση των χαμηλών συντελεστών από 11% σε 13% και από 5,5% σε 6,5% από 1.1.2011 καθώς και εξίσωση του φόρου του πετρελαίου θέρμανσης με του πετρελαίου κίνησης· χορηγώντας παράλληλα ένα επίδομα θέρμανσης συνολικού κόστους 400εκ.ευρώ.

Το σημαντικότερο ίσως τμήμα του προϋπολογισμού είναι τα λεγόμενα διαρθρωτικά μέτρα όπου προαναγγέλλονται παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό με τα σοβαρότερα προβλήματα να βρίσκονται στα επικουρικά ταμεία.

Όσον αφορά την αγορά εργασίας αναφέρονται αλλαγές στις συλλογικές διαπραγματεύσεις και περαιτέρω άνοιγμα των λεγόμενων «κλειστών επαγγελμάτων». Μετά τον κλάδο τον οδικών μεταφορών ακολουθούν και οι δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, μηχανικοί, φαρμακοποιοί, ορκωτοί λογιστές κλπ. Για την αγορά ενέργειας εκτός του στόχου για την απελευθέρωση της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας αναφέρεται και μία αύξηση στα τιμολόγια λιανικής της ΔΕΗ που συνδυάζεται με ένα μηχανισμό προστασίας για τις πιο ευάλωτες οικονομικά ομάδες (κοινωνικό τιμολόγιο).

Οι κυριότερες αλλαγές που θα στοχεύουν στη μείωση της σπατάλης του δημοσίου χρήματος θα πραγματοποιηθούν στις ΔΕΚΟ, στα νοσοκομεία (προμήθειες) και στις φαρμακευτικές δαπάνες. Επιπλέον, ενίσχυση των εσόδων προβλέπεται από την πάταξη της φοροδιαφυγής και την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας.

Στον προϋπολογισμό προβλέπεται μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος στο 7,4% από το 9,4% ή 22 δις. που είναι φέτος. Το 2009 το έλλειμμα έφτασε το 15,4% ή 36,2 δις. ευρώ και εκτιμάται ότι θα μειωθεί κατά 6 % του ΑΕΠ, δηλαδή κοντά στα 14 δις. ευρώ.